Darlah is in de nieuwe roman van Johan Harstad de naam van een fictieve maanbasis in de Zee der Stilte, waar Armstrong en Aldrin landden in 1969. Ze werd tussen 1972 en 1974 gebouwd. De Nasa was van plan om er personeel te stationeren, maar raakte in 1976 het grootste deel van haar financiële steun kwijt. De reden: wat op de maan ontdekt werd, was ‘niet de soort ontdekking waar je geld voor krijgt om het verder te onderzoeken'.
Toch staat in Darlah voor 2012 een nieuwe maanexpeditie gepland. Om fondsen te werven en media-aandacht te krijgen wordt een wereldwijde loterij uitgeschreven om drie tieners mee te nemen in de spaceshuttle. De winnaars zijn Mia uit Stavanger, Midori uit Tokio en Antoine uit Parijs. Maar kort na hun aankomst in de maanbasis loopt het al fout – geleidelijk wordt het duidelijk welke ijzingwekkende ontdekkingen in 1976 de geldstroom hebben doen opdrogen.
Pageturner
Harstad heeft van die intrinsiek spannende materie een beklijvende pageturner gemaakt. Daartoe gebruikt hij naast klassieke thrillerelementen als suspense en voorafspiegelend vertellerscommentaar ook enkele horrorthema's: een hele hoop doden, de luchtledigheid op de maan (waardoor niemand je kan horen schreeuwen), de urban legend van Kuchisake-Onna (zie Wikipedia), 6EQUJ5 (in de astronomie bekend als het ‘Wow!-signaal') en dubbelgangers.
Referenties naar tv-series als Lost en Twin Peaks en filmklassiekers als Alien, Solaris en The exorcist: het is, zoals steeds bij Harstad, een feest van herkenning. Hij noemt Darlah ‘een soort eerbetoon aan de genrefilms en de boeken' waarmee hij is opgegroeid – dat betekent vooral dat beschrijvingen en karaktertekening louter ten dienste staan van de plot, maar toch is het resultaat meer dan een stijloefening. Thematisch past Darlah in de lijn van zijn twee vorige, eveneens uitstekende romans, Buzz Aldrin en Hässelby.
De basishouding van Harstads personages is onvrede met het leven-zoals-het-is. Antoine is gedumpt door zijn lief, alsof de tijd die hij had ‘op de parkeermeter van de liefde', afgelopen was. Midori wordt gepest op school, schuilt in de extravagante subcultuur van Tokio en is op haar hoede voor de Japanse val: vroeg trouwen met een saaie kantoorklerk en huisvrouw worden. Mia kanaliseert haar ontevredenheid in haar band. Een ander belangrijk personage, Himmelfarb, de voormalige conciërge van Area 51, volgt de expeditie vanuit het home waar hij eenzaam op de dood zit te wachten, en slaagt er niet in de mensheid te waarschuwen.
Escapisme
De maanreis lijkt voor de personages een prima manier om hun problemen te ontvluchten. Escapisme is een constante bij Harstad, maar telkens blijkt het principieel zinloos. Terwijl de jongelui in de ruimte absolute vrijheid zoeken, vinden ze de beklemming van een astronautenpak, een spaceshuttle, een maanbasis. Vluchten maakt de problemen alleen maar erger.
Daarnaast heeft Harstad in het verhaal nog enkele van zijn obsessies verwerkt: de teloorgang van iconen, onverklaarbare fenomenen en het einde van de wereld. De Nasa, het icoon van wetenschappelijke almacht en kolonisatiedrang van de mens, vertilt zich in zijn ambitie. De onverklaarbare fenomenen zijn de voortekenen die de jongelui krijgen voor ze vertrekken: ze hadden kunnen weten dat het fout kon lopen als ze open hadden gestaan voor wat onwerelds leek. Het einde van de wereld, tenslotte, is zowel een gedachte-experiment als de potentiële ultieme consequentie van de maanexpeditie.
Het basso continuo van Harstad is onbehagen. ‘And as things fell apart, nobody paid much attention', zingen Talking Heads op de mp3-speler van Mia. Het balt een cruciale bekommernis van Harstad samen: de wereld gaat verloren, en niemand doet er iets aan. Hij stelt het melancholisch vast, betreurt het, maar esthetiseert het ook, in tedere en ontroerende beelden, en besluit ondanks alles met een positieve boodschap: ‘pas als je opgeeft, houdt het allemaal echt op'. In het aanzicht van de dood komt het besef hoe mooi alles is, en dat in deze wereld alles mogelijk is. Het is misschien nog net niet te laat om te veranderen.
In Noorwegen werd Darlah oorspronkelijk als ‘adolescentenroman' in de markt gezet, maar laat u niets wijsmaken: de nieuwe meesterproef van wellicht het allergrootste talent in de Scandinavische literatuur is een boek voor iedereen. Darlah is verslavend, beklemmend, ontroerend, intelligent en gewoon verschrikkelijk goed geschreven.
Johan Harstad / Darlah. 172 uur op de maan / vertaling: Paula Stevens / Podium / 368p / recensie 'Verrassing op de maan' gepubliceerd in De Standaard der Letteren, 05/08/2011
