Groenland heeft, naast sneeuw en Inuit, ook een koloniaal verleden; pas in 1979 kreeg het grootste eiland ter wereld volledig zelfbestuur van Denemarken. De migratie van kolonie naar metropool is geen fraai verhaal: de Groenlanders in Denemarken kreunen onder het alcoholmisbruik, een hoge werkloosheid en de onverschilligheid van de Denen.
Smilla Jaspersen, 37, is de dochter van een zeehondenvangster uit Groenland en een Deense dokter. In haar appartementsblok in Kopenhagen wonen ook Esajas, een zesjarige, half verwaarloosde jongen en zijn drinkende Groenlandse moeder. Zijn vader is overleden. Smilla is een surrogaatmoeder voor Esajas. Ze beleven samen Denemarken in al zijn schoonheid en grijze tristesse.
Wanneer op een droevige dag het koude lichaam van Esajas gevonden wordt, gelooft Smilla niet dat hij domweg van het dak is gevallen - dat is de versie van de politie, die maar één paar voetafdrukken vindt. Smilla heeft als glaciologe gewerkt; haar gevoel voor sneeuw vertelt haar dat de jongen opgejaagd werd voor hij viel of sprong. De dood van de jongen is een ontploffing die Smilla op drift slaat - ze trekt op onderzoek uit.
Zo raakt ze verwikkeld in de duistere machinaties van een kryolietbedrijf - kryoliet is de grondstof die tijdens de Tweede Wereldoorlog de handel tussen Groenland en Noord-Amerika reanimeerde. Het bedrijf is de exponent van de omgang van Denemarken met zijn kolonie: eenzijdig gericht op geldgewin, zonder aandacht voor leven en welzijn.
'IJs draagt zijn geschiedenis aan de oppervlakte: het is heel duidelijk', zegt Smilla. Mensen zijn minder transparant, zeker als ze geen afgebakende culturele identiteit hebben. Tijdens haar onderzoek opent ze de doos van Pandora; haar leven is voortdurend in gevaar, maar Smilla zet door, als een echte Deense, met een mengeling van angst, onverwoestbaar optimisme en een ijzeren wil om te verdringen wat er om haar heen gebeurt.
Peter Høeg heeft het moordmysterie en de postkoloniale dimensie met korte, gebalde zinnen samengesmolten tot een urgente thriller. Uitweidingen over wiskunde, filosofie, politieke theorie, scheepskunde en geschiedenis brengen zijn wereld tot leven; in die wereld is Denemarken een getroebleerde controlemaatschappij.
Smilla's speurtocht brengt haar uiteindelijk op een expeditie naar Gela Alta, een eenzaam ijseiland voor de kust van Groenland. Het is een naar Jules Vernes De gouden kegel verwijzende ontknoping in een onmetelijke ijswoestijn. 'Alleen aan wat je niet begrijpt, kun je een eind maken', schrijft Høeg.
Gepubliceerd in De Standaard der Letteren als Blufboek 093
