dinsdag 20 maart 2012
donderdag 1 maart 2012
sumobroers - morten ramsland
'Dan ben je blijkbaar vergeten hoe het was', antwoordt het hoofdpersonage van David Mitchells Dertien op de verzuchting van zijn vader dat hij graag zelf weer dertien zou zijn. In Sumobroers van Morten Ramsland is het hoofdpersonage Lars geen dertien maar elf, en ook in de suburbane jungle van Odense in Denemarken is de prepuberteit allerminst een feest.
De jeugd van de beruchte Paradijswijk is anno 1981 bijna permanent in staat van oorlog. Wie wil overleven, moet hopen op een grote broer of constant zijn loyauteit bewijzen aan strategisch gekozen vrienden. De dagelijkse activiteiten zijn even omstreden als gevarieerd. Ze verkennen hun lichaam - ook met dieren - en als ze niet op zoek zijn naar porno, dan martelen ze padden, of binden kleinere kinderen vast in het veen. Zelfs in de bibliotheek wordt Lars scheef bekeken: 'Ik kon me niet herinneren of ik ooit rotzooi had getrapt in de bibliotheek - misschien wel.' Beter is: ongetwijfeld wel.
Het enige alternatief voor geweld is escapisme. Lars vlucht vaak in 'fantasiereizen': hij ontsnapt aan de werkelijkheid door uit zijn lichaam te treden en weg te vliegen tot zijn wijk ver weg is, niet meer dan een plek 'als zoveel andere plekken'. Alleen kan hij dat nooit lang volhouden.
In Denemarken heeft Ramsland vooral naam gemaakt als kinderboekenschrijver, maar internationaal brak hij door met Hondenkop, het Deense Boek van het Jaar in 2005. Zijn eerste roman was een breed opgezette familiegeschiedenis die hem in de traditie plaatste van verhalenvertellers als John Irving en mede-Scandinaven Peter Høeg en Lars Saabye Christensen. Ook in Sumobroers volgen de fantasierijke anekdotes en groteske avonturen elkaar in sneltempo op.
Lars' waanbeelden wortelen in onzekerheid. Wat voert zijn vader in het schild? Is hij wel echt zijn vader? 'We hielden van pa omdat hij ons voortdurend verliet en we verachtten ma omdat ze bleef', vat Lars de situatie samen. Hij gaat op zoek in de wijk, rond de zuiveringsinstallatie en in het veen - de grens tussen de voorstad en het platteland. Dat laatste is bij Ramsland niet onbedorven en bucolisch, maar ongenadig en scabreus, helemaal in lijn met de herijking van de streekroman zoals ook zijn landgenoot Erling Jepsen die toepast. Zowat alle personages hebben grove bijnamen als Overbeet en Spast, en problemen worden rechtuit benoemd: de buitenechtelijke relatie en depressie van zijn vader, de drankzucht van zijn grootvader, het veen dat alles opslokt.
Sumobroers biedt meer dan brutale slapstick. De spanningsboog zit goed: de mysteries die Ramsland introduceert, worden maar geleidelijk aan ontsluierd. Bovendien geeft Ramsland Lars' zoektocht een universele urgentie. De jongen deelt zijn problemen veeleer met de jongeren van pakweg Dimitri Verhulst en Niccolò Ammaniti, dan met die van David Mitchell.
In het doolhof van de prepuberteit stuit Lars op verleidelijke gevaren: de esthetiek van stoerheid, de opwinding van geweld en sadisme. Hij moet ze omzeilen om in de waas van het heden de waarheid van het verleden te vinden. Uiteindelijk streeft Lars net als iedereen naar vrijheid en onschuld, maar ondervindt hij dat verloren onschuld nooit meer terugkomt, en dat de vrijheid van de ene stopt waar die van de ander begint. Sumobroers heeft iets van een bildungsroman, maar Ramsland blijft te dicht bij de oppervlakte om echt op dat genre aanspraak te kunnen maken.
Aan de existentiële dimensie van zijn verhaal voegt Ramsland ook nog een maatschappijkritische laag toe. Als Lars en zijn vrienden wat geld proberen te verdienen door een volkstuintje af te graven, ontdekken ze dat het op een oud afvaldepot ligt, zoals wel met meer tuinverenigingen in Denemarken het geval is. 'Ze hebben het veen met afval gevuld en daarna hebben ze de hele rotzooi aan ons verkocht', klaagt de eigenaar, maar hij wordt als hippie weggezet. Ook de Deense welvaartsstaat kent verliezers, al wonen ze dan in een wijk die een cynische ambtenaar naar de tuin van Eden heeft vernoemd.
Morten Ramsland / Sumobroers / vertaling: Gerard Cruys / De Arbeiderspers / 220p / gepubliceerd in De Standaard der Letteren, 24/02/2012
De jeugd van de beruchte Paradijswijk is anno 1981 bijna permanent in staat van oorlog. Wie wil overleven, moet hopen op een grote broer of constant zijn loyauteit bewijzen aan strategisch gekozen vrienden. De dagelijkse activiteiten zijn even omstreden als gevarieerd. Ze verkennen hun lichaam - ook met dieren - en als ze niet op zoek zijn naar porno, dan martelen ze padden, of binden kleinere kinderen vast in het veen. Zelfs in de bibliotheek wordt Lars scheef bekeken: 'Ik kon me niet herinneren of ik ooit rotzooi had getrapt in de bibliotheek - misschien wel.' Beter is: ongetwijfeld wel.
Het enige alternatief voor geweld is escapisme. Lars vlucht vaak in 'fantasiereizen': hij ontsnapt aan de werkelijkheid door uit zijn lichaam te treden en weg te vliegen tot zijn wijk ver weg is, niet meer dan een plek 'als zoveel andere plekken'. Alleen kan hij dat nooit lang volhouden.
In Denemarken heeft Ramsland vooral naam gemaakt als kinderboekenschrijver, maar internationaal brak hij door met Hondenkop, het Deense Boek van het Jaar in 2005. Zijn eerste roman was een breed opgezette familiegeschiedenis die hem in de traditie plaatste van verhalenvertellers als John Irving en mede-Scandinaven Peter Høeg en Lars Saabye Christensen. Ook in Sumobroers volgen de fantasierijke anekdotes en groteske avonturen elkaar in sneltempo op.
Lars' waanbeelden wortelen in onzekerheid. Wat voert zijn vader in het schild? Is hij wel echt zijn vader? 'We hielden van pa omdat hij ons voortdurend verliet en we verachtten ma omdat ze bleef', vat Lars de situatie samen. Hij gaat op zoek in de wijk, rond de zuiveringsinstallatie en in het veen - de grens tussen de voorstad en het platteland. Dat laatste is bij Ramsland niet onbedorven en bucolisch, maar ongenadig en scabreus, helemaal in lijn met de herijking van de streekroman zoals ook zijn landgenoot Erling Jepsen die toepast. Zowat alle personages hebben grove bijnamen als Overbeet en Spast, en problemen worden rechtuit benoemd: de buitenechtelijke relatie en depressie van zijn vader, de drankzucht van zijn grootvader, het veen dat alles opslokt.
Sumobroers biedt meer dan brutale slapstick. De spanningsboog zit goed: de mysteries die Ramsland introduceert, worden maar geleidelijk aan ontsluierd. Bovendien geeft Ramsland Lars' zoektocht een universele urgentie. De jongen deelt zijn problemen veeleer met de jongeren van pakweg Dimitri Verhulst en Niccolò Ammaniti, dan met die van David Mitchell.
In het doolhof van de prepuberteit stuit Lars op verleidelijke gevaren: de esthetiek van stoerheid, de opwinding van geweld en sadisme. Hij moet ze omzeilen om in de waas van het heden de waarheid van het verleden te vinden. Uiteindelijk streeft Lars net als iedereen naar vrijheid en onschuld, maar ondervindt hij dat verloren onschuld nooit meer terugkomt, en dat de vrijheid van de ene stopt waar die van de ander begint. Sumobroers heeft iets van een bildungsroman, maar Ramsland blijft te dicht bij de oppervlakte om echt op dat genre aanspraak te kunnen maken.
Aan de existentiële dimensie van zijn verhaal voegt Ramsland ook nog een maatschappijkritische laag toe. Als Lars en zijn vrienden wat geld proberen te verdienen door een volkstuintje af te graven, ontdekken ze dat het op een oud afvaldepot ligt, zoals wel met meer tuinverenigingen in Denemarken het geval is. 'Ze hebben het veen met afval gevuld en daarna hebben ze de hele rotzooi aan ons verkocht', klaagt de eigenaar, maar hij wordt als hippie weggezet. Ook de Deense welvaartsstaat kent verliezers, al wonen ze dan in een wijk die een cynische ambtenaar naar de tuin van Eden heeft vernoemd.
Morten Ramsland / Sumobroers / vertaling: Gerard Cruys / De Arbeiderspers / 220p / gepubliceerd in De Standaard der Letteren, 24/02/2012
Abonneren op:
Posts (Atom)